กลอน "มรรคมีองค์แปด"

อันหนทางดับทุกข์พุทธองค์ทรงกำหนด เพื่อเป็นกฎการกระทำที่หลุดพ้น เป็นคำสอนสายกลางตามวิถี อันเป็นที่สาเหตุตามครรลอง มรรคองค์แรกเริ่มสัมมาทิฐิ ด้วยการริความเห็นที่ถูกต้อง อริยสัจสี่ควรเพียรมอง ที่หมายปองแก้ปัญหาดังได้แก่ หนึ่งคือทุกข์เหตุแห่งปัญหา อันที่มาไม่สบายในสังขาร สองสมุทัยชี้เหตุแห่งเกิดทุกข์ ที่เร้ารุกจิตใจให้เศร้าหมอง สามนิโรธเฝ้าทบทวนสวนกระแส หนทางแก้มีทางเลือกเพื่อสร้างสรรค์ สี่คือมรรคมีองค์แปดหลักประกัน เพียรขยันลงมือทำอย่างปัญญา มรรคองค์สองสัมมาสังกัปปะ ด้วยผัสสะความคิดเห็นที่ถูกต้อง ด้วยการละออกจากกามลุ่มหลงลอง มุ่งหมายปองสิ่งมายาหมายยึดมั่น และการลดพยาบาทมุ่งล้างผลาญ เป็นคนพาลพูดพล่ามอย่างเย้ยหยัน ไม่เบียดเบียนมุ่งร้ายทำลายกัน สังคมนั้นสงบสุขทุกข์หายไป มรรคองค์สามสัมมาวาจา คือคาถาพูดจาอย่างสร้างสรรค์ งดพูดเท็จ,หยาบคาย,และส่อเสียด คนรังเกียจแม้พูดจาอย่างเพ้อเจ้อ มีแต่เปลือกหาแก่นเหลือแต่กลวง เป็นคำลวงล่อหลอกหลงละเมอ เมื่อค้นเจอความจริงเลี่ยงเผอเรอ ทำเสมอพูดความจริงในสิ่งดี มรรคองค์สี่สัมมากัมมันตะ คือลดละทำผิดทำสิ่งชอบ ปฏิบัติถูกต้องท่วงทำนอง ไม่มุ่งหมายฆ่าสัตว์ตัดชีวิต ขโมยทรัพย์เจ้าของไม่ยินยอม ล่วงเกินกามทางเพศด้วยหลงผิด ด้วยความคิดหลงทางสู่อบาย ชนที่ดีทั้งหลายไม่พึงทำ มรรคองค์ห้าสัมมาอาชีวะ แสวงหาอาชีพที่ถูกต้อง ด้วยละเว้นมิจฉาชีพทุจริต ด้วยสิ้นคิดโกงกินล้วนปลิ้นปล้อน จำหน่ายยาเสพย์ติดผิดศีลธรรม ซ่องสุมกันเป็นโจรเปิดซ่องบ่อน เป็นหนทางทำสังคมอย่างเฟะฟอน คือบั่นทอนความสุขแก่ผู้คน มรรคองค์หกสัมมาวายะมะ ชัยชนะจากขยันเพียรถูกต้อง มุ่งลดละอกุศลยังไมเกิด หรือที่เกิดมีแล้วให้ลดน้อย สร้างกุศลที่ไม่เกิดอย่างต่อเนื่อง และประเทืองกุศลไม่รู้โรย สมํ่าเสมอสร้างกุศลเหมือนกอบโกย คือการโปรยหนทางสู่นิพพาน มรรคองค์เจ็ดสัมมาสติ คือทิฐิทางดีงามระลึกรู้ ด้วยตั้งจิตการกระทำอะไรอยู่ เปิดประตูความจริงไปก่อนกาล ด้วยรับรู้กายเวทนาและจิตธรรม ด้วยการทำกรรมฐานทั้งสี่ด้าน มุ่งพากเพียรเรียนรู้ก่อนถึงฌาน อนาคตกาลบรรลุมรรคผลดี มรรคข้อแปดสัมมาสมาธิ คือฌานสี่มุ่งสงบสงัดเสงี่ยม เข้าถึงฌานปฐมข่มวิตกวิจารณ์เยี่ยม ทำจิตเปี่ยมผ่องใส่เกิดปิติ นำไปสู่สติสัมปชัญญะ ด้วยการละความวุ่นวายโลกทั้งผอง ด้วยละสุขและทุกข์สมใจปอง ชนทั้งผองสู่สายกลางว่างตัวตน